ευχαριστούμε

Welcome ! ευχαριστούμε για την περιήγηση, ! Εδώ προσπαθούμε για να βρείτε ότι ποιο αναγκαίο, και προ πάντων χρήσιμο, στο διαδίκτυο.
Για να (γράψετε) ή για τυχών ελλείψεις, η ότι νιώθετε ενοχλητικό. παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μ@ς.
naznik.las@gmail.com

Πέμπτη 27 Μαρτίου 2014

"...Προσέγγιση του φαινομένου bullying"

Προσέγγιση του φαινομένου bullying

Απόσπασμα απ το "Εργαστήρι".Το εργαστήρι πραγματοποιήθηκε στη διημερίδα με θέμα: «πόλις, κρίσεις, αναθεωρήσεις. Έχουν Λόγο οι κοινωνικές επιστήμες σήμερα;», που διοργάνωσε η Συστημική Εταιρεία Βορείου Ελλάδος, στις 9 και 10 Νοεμβρίου 2013, στη Θεσσαλονίκη.Προφορική Παρουσίαση: Σταύρος Γκουγκουσκίδης
................................................................................................................................
 "...η γενικότερη προσέγγιση του φαινομένου bullying βασίζεται στην αυθαίρετη ιδέα ότι τα πράγματα δεν θα έπρεπε να είναι έτσι. Στην ιδέα ότι τα πράγματα θα έπρεπε να είναι αλλιώς. Υπάρχει μία βασική ιδέα σχετικά με το πώς θα έπρεπε να λειτουργεί ο άνθρωπος. Και το πώς η Επιστήμη μπορεί να παρέμβει για να αλλάξει κατά το «πρέπον» τα πράγματα.
Η ατομιστική παράδοση (γράφει η Sheila McNamee) υπερασπίζεται τον εαυτό ως μία πηγή η οποία δημιουργεί σκέψη και δράση. Συνεπώς, διεξάγουμε ψυχοθεραπεία, εκπαιδεύουμε ατομικά μυαλά, ανταμείβουμε και τιμωρούμε άτομα στην εργασία και θεωρούμε τα άτομα υπεύθυνα για όλες τις πράξεις, σκέψεις, πεποιθήσεις τους. Με δυο λόγια, το άτομο είναι η αδιαφιλονίκητη φυσική οντότητα του ενδιαφέροντος στις προσπάθειές μας να καταλάβουμε την κοινωνική ζωή. Προκειμένου να καταλάβουμε την πολυπλοκότητα της κοινωνικής συναλλαγής πρέπει να αρχίσουμε από το άτομο που είναι η βασική μονάδα εξέτασης.
Ο Ατομικισμός μας προσκαλεί σε πρότυπα επίπληξης και αξιολόγησης. Αν οι ενέργειές μου παρακινούνται από τις εσωτερικές μου, ατομικές πεποιθήσεις, αξίες, υποχρεώσεις, τότε οποιοδήποτε ελάττωμα ή έλλειμμα πρέπει επίσης να θεωρείται ότι βρίσκεται μέσα μου και έτσι θεωρούμαι υπεύθυνος για τις πράξεις μου. Αν είμαι υπεύθυνος για τις πράξεις μου και αυτές κρίνονται λανθασμένες ή ακατάλληλες, τότε είμαι ο μοναδικός που φταίει. Η δυσλειτουργία μου βρίσκεται μέσα μου. Η αποτυχία μου είναι η ανικανότητά μου. Οι άλλοι τότε γίνονται αξιολογητές και συμμετέχουν σε συνομιλίες επίπληξής μου.”
Τι κάνει λοιπόν η Παιδαγωγική όταν συναντά το φαινόμενο της σχολικής βίας;
- Καλεί την Ψυχολογία για βοήθεια. Την επιστήμη των Διαταραχών.
Και τι κάνει η Ψυχολογία;
- Διάγνωση: Η βία είναι διαταραχή.
Η κυρίαρχη τάση στην ψυχοθεραπεία, συνεχίζει η  Sheila McNamee, που ακολουθεί την κυρίαρχη τάση στην Ψυχολογία, παρέχει διάγνωση για τα ψυχολογικά δεινά ενός ατόμου. Το επάγγελμα απαιτεί πρώτα από όλα να προσδιορίζεται μία διάγνωση πριν τη μετακίνηση προς την επίλυση του προβλήματος ή τη θεραπεία. (το bullying θα μπορούσε να ονομαστεί και διάγνωση στο παράδειγμά μας). Στην πραγματικότητα η ψυχοθεραπεία είναι στενά συνδεδεμένη με το ιατρικό επάγγελμα και η κυρίαρχη πεποίθηση είναι ότι η θεραπεία, προκειμένου να προχωρήσει απαιτεί διάγνωση. Πώς θα μπορούσε ένας θεραπευτής να προχωρήσει τη θεραπεία ενός πελάτη αν αυτός ο θεραπευτής λειτουργούσε χωρίς μία σαφή ιδέα του ποιο είναι το πρόβλημα του πελάτη κατά πρώτο λόγο;
 -Η διάγνωση στην ψυχοθεραπεία απαιτεί τη διάγνωση ενός προσώπου. [Ο Olweus αναφέρεται συχνά στην προσωπικότητα του θύτη και του θύματος]. Αν η ταυτότητα κάποιου βρίσκεται μέσα στο πρόσωπο, όπως μας λέει ο ατομικισμός, τότε όλα αυτά που είναι προβληματικά πρέπει να προέρχονται από τον εσωτερικό νου ή την ψυχή αυτού του προσώπου. [παραπομπή στις θεωρίες για τη βία που ανέπτυξε ο Retzer]
- Η διάγνωση απαιτεί τη συζήτηση του προβλήματος. Η ψυχοθεραπεία, η διάγνωση και τα προβλήματα είναι όροι που φυσικά πηγαίνουν μαζί. Επιδιώκουμε τη θεραπεία όταν αισθανόμαστε άβολα, αναστατωμένοι ή διαταραγμένοι. Τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά και η θεραπεία είναι ένα από τα μέρη που στρεφόμαστε για βοήθεια. Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την υπόθεση είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη χρησιμότητα μιας θεραπευτικής διαδικασίες όπου το κεντρικό θέμα συζήτησης δεν θα είναι προσανατολισμένο προς το πρόβλημα.
- Η διάγνωση γίνεται στίγμα για το άτομο. Ο τομέας της ψυχολογίας κουβαλάει μαζί του ένα υπονοούμενο (ή και νοούμενο) σύνολο αξιών. Υπάρχουν τρόποι του να υπάρχεις στον κόσμο οι οποίοι προτιμώνται έναντι άλλων.
- Η διάγνωση αποτελεί μία αξιολογητική διαδικασία. Δεν είναι ουδέτερη αξιών. Η διάγνωση δεν περιγράφει απλά το τι υπάρχει «εκεί». Μάλλον η διάγνωση λειτουργεί ως ηθική κρίση. Μεταδίδει το έλλειμμα του ενός σε άλλους. Σκεφτείτε την περίπτωση της Διαταραχής της Διάσπασης Προσοχής ή της Σχολικής Βίας. Η αδιαφιλονίκητη αξία μέσα σε αυτήν τη διάγνωση είναι μία ήσυχη, ήρεμη και τακτική σχολική τάξη. Υπάρχει μία υπόθεση ότι η κίνηση σε γρήγορο ρυθμό από το ένα πράγμα στο άλλο – ανάλογα με το τι συλλαμβάνει η προσοχή μας- είναι κακό ή λάθος.
Κι όμως: τα παιδιά που μεγαλώνουν στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία και κοινωνία του σήμερα δυσκολεύονται να αποφύγουν την πολλαπλότητα των δραστηριοτήτων που τα περιβάλλει. Αντί να τα παθολογικοποιήσουμε για τα πρότυπα συσχέτισης στα οποία έχουν εξοικειωθεί, ποια δυνατότητα θα μπορούσε να υπάρχει στα σχολεία και στους γονείς που να κινούσε μια διερεύνηση στο πώς η τάξη θα μπορούσε να ενσωματώσει ή να μιμηθεί τον ερεθισμό που παρέχεται από τη διάχυση της τεχνολογίας στις ζωές αυτών των παιδιών και το γρήγορα ρυθμό της σύγχρονης ζωής. [το ίδιο και για τη βία].
Διαβάζοντας κανείς τη βιβλιογραφία σχετικά με τη σχολική βία θα διαπιστώσει όλα τα παραπάνω. Διάγνωση και χαρακτηρισμοί, αξιολογήσεις και επιπλήξεις. Τα αναφέρω και στην αρχή.
Προτάσεις – Ιδέες – Σκέψεις
Ξεκινώντας τη συζήτηση για τις προτάσεις και τις νέες ιδέες έπεσα πάνω σε μία συνέντευξη του Διευθυντή του σχολείου Summerhill:
- Δηλαδή στο Summerhill επιτρέπεται να είσαι κακός;
- Όχι, δεν καταλάβατε. Δεν επιτρέπεται! Αν σε χτυπήσω, θα φάω πρόστιμο. Αλλά ηθικά δεν το θεωρούμε κάτι ανεπίτρεπτο. Δεν πιστεύουμε ότι είσαι ξαφνικά χειρότερος άνθρωπος, αλλά ότι περνάς μια κακή φάση. Αυτό είναι όλο. Και είναι τελείως διαφορετικό από τα περισσότερα σχολεία όπου όταν είσαι κακός, σε χαρακτηρίζουν και κακό. Αυτή είναι μια λεπτή και σημαντική διαφορά.
Παρατηρώντας -και- τη σχολική βία μέσα από μία συστημική ματιά θα μπορούσαμε να πούμε τα εξής:
- Η συστημική οπτική μπορεί να δει τη σχολική βία μέσα από ένα σχεσιακό και πλαισιακό πρίσμα.
- Μία συστημική ματιά μπορεί να εξετάσει τις πιθανές πολύπλοκες σημασίες που μπορεί να έχει η βία για τους συμμετέχοντες, να αποκαλύψει άλλους τομείς στρες στο σύστημα και να επιτρέψει και στον θεραπευτή να μην είναι «υποχρεωμένος» να κυνηγά μία καμουφλαρισμένη «αλήθεια» αλλά να παραμείνει περίεργος και ανοιχτός ως προς το σύστημα που έχει απέναντί του.
-  Η βία μπορεί να νοηθεί αφηρημένα ως μία προσπάθεια αντιμετώπισης εσωτερικού ή εξωτερικού στρες μέσα σε καταστάσεις ζωής ή σχέσης που βιώνονται ως υπερπολύπλοκες, δηλ, ως στρατηγική ελέγχου, η οποία –τουλάχιστον προσωρινά- παρέχει ένα ατομικό αίσθημα ασφάλειας. Μπορούμε λοιπόν να δούμε τη βία όχι ως έκφραση ενός επιθετικού ενστίκτου ή μία αμετάβλητη προσωπική ιδιότητα, αλλά ως ένα πρωτόγονο μηχανισμό αντιμετώπισης για τη μείωση της πολυπλοκότητας. Η συστημική προσέγγιση είναι στραμμένη προς το να αυξάνει διαρκώς την ιδία πολυπλοκότητα των δρώντων συστημάτων (ατόμων, οικογενειών, φορέων), συνεπώς και τις δυνατότητες αντιμετώπισης των πολύπλοκων καταστάσεων της ζωής για όλους τους συμμετέχοντες. Η αύξηση της ιδίας πολυπλοκότητας μέσα από την ενίσχυση των αποθεμάτων σε δράστες και θύματα είναι μια κατεύθυνση πιο βοηθητική.
- Τα πάντα συμβαίνουν μέσα σε πλαίσιο. Το συναίσθημα, η σκέψη, η δράση των ανθρώπων συμβαίνει πάντα μέσα σε κάποιο πλαίσιο, το οποίο επηρεάζει την υποκειμενική νοηματοδότηση αυτού που συμβαίνει. Όταν μία συγκεκριμένη συμπεριφορά εμφανίζεται ως αδύνατη να την κατανοήσει κάποιος, να την συναισθανθεί, θα μπορούσε ενδεχομένως μία διευρυμένη αντίληψη του πλαισίου (διευρυμένη οικογένεια, βιογραφία, περιβάλλον, πολιτισμικό φόντο κτλ) να κάνει δυνατές καινούργιες σημασιοδοτήσεις και, συνεπώς, κατανόηση.
- Στη δυναμική της σχολικής βίας εμπλέκονται όλοι οι συμμετέχοντες, δηλ. συμβάλουν με τη δράση τους στις σχέσεις, στην παραγωγή, διατήρηση και επίλυση των προβλημάτων. Αυτό ισχύει τόσο για τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά, αφού η εκάστοτε συμπεριφορά αποτελεί μέρος ενός υπό ορισμένες συνθήκες προβλέψιμου σχήματος συναλλαγών το οποίο μπορεί να ξεδιπλώσει μία ορισμένη δυναμική (η εμπλοκή δεν έχει ως προϋπόθεση ούτε τη συνειδητότητα ούτε την πρόθεση).
- Από την  παραπάνω εμπλοκή όμως όλων των συμμετεχόντων δεν συνάγεται ότι όλοι επηρεάζουν τα συμβαίνοντα στο σύστημα με την ίδια ένταση ή εξουσία. Τα κοινωνικά συστήματα χαρακτηρίζονται από θεμελιώδεις ασυμμετρίες στη σχέση των μελών του συστήματος. Από τη διαφορετική θέση των συμμετεχόντων προκύπτουν ειδικές προσδοκίες του ενός από τον άλλον σε σχέση με ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών για προστασία, φροντίδα, προσοχή, υποταγή, συνεργασία κλπ.
- Η θεωρία των αυτοποιητικών συστημάτων (Maturana, Varela) και ο κονστρουκτιβισμός έχουν παρουσιάσει πειστικά ότι οι οργανισμοί ή και τα άτομα είναι, οντολογικά ιδωμένο με βάση την βιολογική και νευρολογική τους οργάνωση, αυτόνομα, δηλαδή καθορίζονται μόνο από τη δική τους εσωτερική κατάσταση, όχι από το περιβάλλον τους, το οποίο πάντοτε μόνον ερεθίσματα ή διαταράξεις για την αλλαγή της κατάστασης προσφέρει. Από οντολογική άποψη, δεν μπορεί ένας άνθρωπος να «διαπαιδαγωγηθεί» από άλλους με την έννοια της καθοδηγητικής επικοινωνίας, να οδηγηθεί κάπου, δηλαδή να καθοριστεί έξωθεν. Αν κάτι τέτοιο θα ήταν εφικτό η Παιδαγωγική, η επίσημη αλλά και η άτυπη Εκπαίδευση θα ήταν πολύ εύκολη διαδικασία.
-  Σε οριοθέτηση απέναντι στην έννοια της ενοχής μπορούμε να τοποθετήσουμε την έννοια της ευθύνης. Η ευθύνη μπορεί να αξιοποιηθεί ως αναφορά στο μέλλον και με προσανατολισμό στα αποθέματα.
Ο στόχος κάθε θεραπευτικής (συστημικής) παρέμβασης είναι ο μετασχηματισμός. Ο μετασχηματισμός των ιστοριών που μας φέρουν οι πελάτες μας σε άλλες πιο δημιουργικές αφηγήσεις. Αφηγήσεις που να δίνουν έμφαση στις δυνατότητες, παρά στις ελλείψεις, στις εφεδρείες παρά στις παθολογίες. Στο σύστημα παρά στο άτομο. Ο στόχος θα είναι από την κοινωνική κατασκευή της βίας ως διαταραχή να περάσουμε στην κοινωνική κατασκευή νέων δυνατοτήτων για το εμπλεκόμενο σύστημα.  Το να δει κανείς τη θεραπεία ως κοινωνική κατασκευή (McNamee) σημαίνει να ωθήσει τη συνομιλία προς τελείως διαφορετικές κατευθύνσεις. Θα μπορούσαν πελάτης και θεραπευτής να κερδίσουν εγκαινιάζοντας μία συνομιλία πάνω σε αυτά που είναι πολύτιμες και αξιόπιστες εφεδρείες για τη δράση του πελάτη; Ποιες ιστορίες μπορούν να ειπωθούν που να αποσαφηνίζουν αυτές τις πολύτιμες εφεδρείες; Αν ο πελάτης έπρεπε να φανταστεί ότι ήταν σε θέση να αντλήσει από αυτές τις εφεδρείες κατά βούληση, ποιες θα ήταν οι δραστηριότητες στις οποίες θα μπορούσε να μην εμπλέκεται; Σε ποιες νέες δραστηριότητες θα μπορούσε να προσκαλέσει άλλους για να τις συν-κατασκευάσουν; Σε αυτές τις συνομιλίες για τις εφεδρείες η διάγνωση χάνει τη δύναμή της. Αν μπορώ να μιλήσω με σένα και με άλλους για αυτές τις δυνατότητές μου, ίσως να μην χρειάζεται πλέον να εστιάζω την προσοχή μου στα ελλείμματά μου. Ή πιθανότερα, μία συζήτηση για τις σχεσιακές εφεδρείες που έχω ήδη κατασκευάσει επιτυχώς με άλλους, μπορεί να με εμπνεύσει ότι αυτές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εποικοδομητικά στις σχέσεις όπου έχουν προκύψει τα εν λόγω προβλήματα.
Retzer: Στη Θέση του Μοντερνισμού (=Λογική, Ορθολογισμός, Αλήθεια, Τάξη, Κανονικότητα) ο Μεταμοντερνισμός αντι-Θέτει την «τυχαιότητα», δηλαδή την επιμονή ότι όλα θα μπορούσαν να είναι και διαφορετικά. Ο φιλόσοφος Richard Rorty  αναπτύσσει στη βάση αυτής της θεμελιώδους επίγνωσης της τυχαιότητας, τη θέση της «ειρωνείας». Μία θέση που τρέφει ριζοσπαστικά και αδιάκοπα αμφιβολίες για το δικό της λεξιλόγιο, το γλωσσικό οικοδόμημα της βεβαιότητας. Οι άνθρωποι από τη στάση της ειρωνείας «δεν είναι ποτέ σε θέση να πάρουν τον εαυτό τους στα σοβαρά, αφού έχουν πάντοτε συνείδηση ότι οι έννοιες με τις οποίες περιγράφουν τον εαυτό τους υπόκεινται σε αλλαγές. Έχουν πάντα συνείδηση της τυχαιότητας και της αβεβαιότητας των τελικών του λεξιλογίων, δηλαδή και της ίδιας τους της σκέψης».
Στον τομέα της θεραπείας, παρόμοιες συνέπειες έχει η θεωρία της Ασέβειας (Cecchin). Μέσα από την Ασέβεια απέναντι σε κάθε ιδέα που δηλώνεται ως αλήθεια εξασφαλίζεται ο χώρος ελευθερίας. Η στάση της Ασέβειας απέναντι σε κάθε αλήθεια μπορεί να οδηγήσει σε δράσεις γεμάτες νόημα θεραπευτικά και αποτελεσματικές.
Με την προϋπόθεση ότι, εκτός της δυνατότητας να αναπτύξουμε σεβασμό απέναντι στους ανθρώπους αναπτύσσοντας ασέβεια απέναντι σε ιδέες, περιγραφές, αξιολογήσεις και εξηγήσεις, η ασέβεια πρέπει να συμπεριλαμβάνει και τον ασεβή περιγράφοντα…..
Μια τέτοια στάση, της τυχαιότητας, της ειρωνείας, της ασέβειας θα μπορούσε να είναι για το σύστημα πηγή έμπνευσης, δημιουργικότητας και αυτονομίας.
Διότι, όπως λέει και ο Samuel Buttler, «Υπάρχει μόνο μία βεβαιότητα, ότι δεν μπορεί να υπάρχει καμία βεβαιότητα. Και γι΄αυτό δεν μπορεί να υπάρξει ούτε η βεβαιότητα ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία βεβαιότητα»
Στο σχολείο, απ΄ όπου και το παράδειγμά μας, οι άνθρωποι που ασχολήθηκαν με το πρόβλημα του bullying υιοθέτησαν τη στάση της αμφισβήτησης των θεωριών, των διαγνώσεων και της βεβαιότητας. Οργάνωσαν συναντήσεις ομαδικές και διαπροσωπικές όπου συζήτησαν τις δυνατότητες όλων των συμμετεχόντων στο σύστημα χωρίς  ενοχές και ετικέτες. Πρόσφεραν διεξόδους δράσης και ανάληψης ρόλων σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και αποδέχτηκαν τη βία ως κάτι που συμβαίνει.
Το πρόβλημα του bullying που τυραννούσε το σχολείο τους ενάμισι χρόνο εξαφανίστηκε σε 3 εβδομάδες.
Βιβλιογραφία:
- Olweus Dan, «Εκφοβισμός και βία στο σχολείο. Τι γνωρίζουμε και τι μπορούμε να κάνουμε», ΕΨΥΠΕ, 2009
- McNamee, S. The Social Construction of Disorder. From Pathology to Potential, Draft for J.D. Raskin and S.K. Bridges (Eds.) (2002). Studies in Meaning: Exploring Constructivist Psychology. New York. Pace University Press. (Μετάφραση: Γιάννα Καρανικολάου. Επιμ. Φ. Τριανταφύλλου).
- Retzer Arnold. Η βία της μονοσημίας – Η πολυσημία της βίας. Για τη σχέση έρωτα, λογικής και βίας. Familiendynamik 3/1993. Heidelberg (Μετάφραση Τ. Ζήσης)
- Τ. Ζήσης, Εργαστήρι για το Τραύμα. Προσωπικές Σημειώσεις, Θεσσαλονίκη 2010..."

http://kesmeth.com/2014/03/21/και-το-όνομα-αυτού-bullying-ο-ατομικισμός-κ/

Δεν υπάρχουν σχόλια: